توکسین بوتولینوم تایپ A

توکسین بوتولینوم یک نورومودولاتور تزریقی است که از نوروتوکسین های تولید شده توسط کلستریدیوم بوتولینوم، باکتری مسئول بوتولیسم، به دست می آید. از طریق مهار انتقال عصبی بین پایانه های اعصاب محیطی و فیبرهای عضلانی، توکسین بوتولینوم ماهیچه های اسکلتی را ضعیف یا فلج می کند. تزریق توکسین بوتولینوم که در ابتدا برای درمان بیماری ها مانند استرابیسم، بلفارواسپاسم ، اسپاسم نیمه صورت و دیستونی دهانه رحم مورد استفاده قرار می گرفت، اکنون به یکی از بهترین روش ها در جوانسازی صورت تبدیل شده است.

هفت سروتیپ از توکسین بوتولینوم (A، B، C1، D، E، F، و G) تولید شده توسط سویه‌ های مختلف باکتری شناسایی شده است. خواص فارماکولوژیک سروتیپ ها متفاوت است و فقط سروتیپ های A و B برای استفاده بالینی در دسترس هستند. توکسین بوتولینوم نوع A رایج ترین شکل توکسین بوتولینوم است که در اقدامات زیبایی مورد استفاده قرار می گیرد. در سال ۱۹۹۲، اولین گزارش استفاده از توکسین بوتولینوم را برای درمان خطوط اخم گلابلار گزارش شده است.

مکانیسم عمل

کاربرد بالینی توکسین بوتولینوم از توانایی توکسین برای جلوگیری از انقباض عضلانی از طریق مهار آزادسازی استیل کولین از سلول های اعصاب محیطی به محل اتصال عصبی عضلانی ناشی می شود. توکسین بوتولینوم پپتیدهایی هستند که از یک زنجیره سنگین و یک زنجیره سبک تشکیل شده اند. پس از اتصال زنجیره سنگین توکسین تزریق شده به گیرنده های انتهایی سلول های عصبی، پپتید از طریق اندوسیتوز وارد سیتوپلاسم می شود. هنگامی که در سیتوپلاسم قرار می گیرد، زنجیره سبک توکسین اجزای SNARE (گیرنده پروتئین اتصال حساس به فاکتور N-ethylmaleimide محلول)، که پروتئین های لازم برای اگزوسیتوز استیل کولین هستند را می شکافد. مکان های شکاف در مجموعه پروتئین SNARE در میان سروتیپ ها متفاوت است. در نتیجه این شکاف، استیل کولین در نورون باقی می ماند، جایی که نمی تواند به گیرنده های فیبرهای عضلانی متصل شود و انقباض عضلانی را تحریک کند. اثر مهاری توکسین بوتولینوم موقتی است و بازیابی عملکرد عضلانی اغلب از نظر بالینی تقریباً سه ماه پس از درمان دیده می شود.

جهت آشنایی با کاربرد توکسین بوتولینوم در پزشکی زیبایی به کتاب (راهنمای مصور تزریق توکسین بوتولینوم) انتشارات آبادیس طب مراجعه فرمائید.

تصویر ۱

فرمولاسیون

دو سروتیپ از توکسین بوتولینوم برای استفاده بالینی فرموله شده است، از جمله توکسین بوتولینوم نوع A (شایع ترین سروتیپ مورد استفاده برای کاربردهای آرایشی) و توکسین بوتولینوم نوع B. به منظور جلوگیری از سردرگمی بین محصولات، در سال ۲۰۰۹، سازمان غذا و داروی ایالات متحده استفاده از نام‌های خاص را به جای سروتیپ‌ها برای ارجاع به فرمول‌های موجود توکسین بوتولینوم توصیه کرد . فرمولاسیون های تجاری موجود از توکسین بوتولینوم نوع A در آمریکای شمالی شامل onabotulinumtoxinA، abobotulinumtoxinA، incobotulinumtoxinA و prabotulinumtoxinA ، daxibotulinumtoxinA هستند. RimabotulinumtoxinB نام ثبت شده برای توکسین بوتولینوم نوع B است.

OnabotulinumtoxinA (بوتاکس) از بین فرمولاسیون های توکسین بوتولینوم نوع A که در دسترس هستند یا در حال توسعه هستند، این فرمولاسیون به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته است. OnabotulinumtoxinA به عنوان یک پودر بدون نگهدارنده و خشک شده در خلاء که حاوی کمپلکس نوروتوکسین نوع A (50 یا ۱۰۰ واحد در هر ویال) به علاوه آلبومین انسانی و کلرید سدیم است، عرضه می شود. سازمان غذا و داروی آمریکا این توکسین را برای درمان ریتیدهای گلابلار، خطوط کانتال جانبی (پنجه کلاغی) و خطوط پیشانی تایید کرده است، اما این توکسین به طور گسترده برای درمان سایر خطوط پوستی و برای کانتورینگ صورت استفاده می شود.
AbobotulinumtoxinA (دیسپورت/مصپورت) در ابتدا در اروپا به بازار عرضه شد و در ویال هایی عرضه می شود که حاوی ۳۰۰ یا ۵۰۰ واحد لیوفیلیزه شده به همراه آلبومین سرم و لاکتوز است.
IncobotulinumtoxinA (Xeomin یا Bocouture)، یک فرمولاسیون جدیدتر از توکسین بوتولینوم نوع A، برای استفاده پزشکی و برای تزریق خطوط گلابلار در کشورهای مختلف از جمله ایالات متحده تایید شده است. IncobotulinumtoxinA به صورت پودر لیوفیلیزه شده حاوی توکسین بوتولینوم A (50 یا ۱۰۰ واحد)، آلبومین انسانی و ساکارز عرضه می شود و فاقد پروتئین های کمپلکس کننده است، که برخی معتقدند ممکن است منجر به کاهش خطر حساسیت و تشکیل آنتی بادی علیه توکسین می شود.
PrabotulinumtoxinA (Jeuveau)در سال ۲۰۱۹، سازمان غذا و داروی ایالات متحده این فرمولاسیون را برای درمان خطوط گلابلار متوسط تا شدید در بزرگسالان تأیید کرد که به صورت پودر خشک شده در خلاء در یک ویال تک دوز حاوی ۱۰۰ واحد عرضه می شود.
DaxibotulinumtoxinA (Daxxify) در سال ۲۰۲۲، سازمان غذا و داروی ایالات متحده این فرمولاسیون را برای بهبود موقت در ظاهر خطوط گلابلار متوسط تا شدید در بزرگسالان تأیید کرد. این دارو در ویال های حاوی ۵۰ یا ۱۰۰ واحد پودر لیوفیلیزه استریل عرضه می شود.
RimabotulinumtoxinB (Myobloc یا NeuroBloc )در دسترس است. Myobloc به صورت مایع در ویال هایی عرضه می شود که حاوی ۵۰۰۰ واحد توکسین بوتولینوم نوع B در هر میلی لیتر به اضافه آلبومین سرم انسانی، سوکسینات سدیم و کلرید سدیم است و برای درمان دیستونی دهانه رحم مورد استفاده قرار گرفته و در مقایسه با توکسین بوتولینوم نوع A، کمتر برای موارد زیبایی مورد مطالعه قرار گرفته است.

کاربردها

ریتیدهای گلابلار
خطوط افقی روی پیشانی
خطوط کانتال جانبی (پنجه کلاغی)
ابروی افتاده
عضله حلقوی چشم هیپرتروفیک
خطوط خرگوشی
گشاد سوراخ بینی
افتادگی نوک بینی
چین های بینی
ریتیدهای اطراف دهان
لبخند لثه ای
چین های ملومنتال (خطوط ماریونت)
چین چانه
چانه سنگفرشی
هیپرتروفی ماستر
خطوط افقی گردن
باندهای پلاتیسمال روی گردن
سردرد میگرن و تنشن
آلوپسی
اسکار
کاهش سایز منافذ صورت و بهبود بافت پوستی
هیپرهیدروزیس ثانویه
آسیمتری صورت
کانتورینگ ساق پا

همچنین جهت آشنایی بیشتر با کاربرد توکسین بوتولینوم در پزشکی زیبایی میتوانید به کتاب (راهنمای کاربردی تکنیک های تزریق زیبایی) انتشارات آبادیس طب مراجعه فرمائید.

تصویر ۲

موارد منع مصرف

موارد منع مطلق تزریق توکسین بوتولینوم شامل عفونت در محل تزریق یا حساسیت بیش از حد شناخته شده به هر یک از اجزای محصول است. AbobotulinumtoxinA نباید به بیماران مبتلا به آلرژی به پروتئین شیر گاو داده شود. این محدودیت در مورد onabotulinumtoxinA، incobotulinumtoxinA یا rimabotulinumtoxinB اعمال نمی شود.
بارداری
شیردهی
موارد منع نسبی درمان شامل اختلالات عصبی عضلانی است که می تواند اثر توکسین را تقویت کند، مانند میاستنی گراویس، سندرم ایتون-لامبرت، میوپاتی ها، یا اسکلروز جانبی آمیوتروفیک. همچنین در بیمارانی که داروهایی مصرف می‌کنند که می‌توانند با انتقال عصبی عضلانی تداخل داشته باشند (مانند آمینوگلیکوزیدها، مهارکننده ‌های کولین استراز، کینیدین، سولفات منیزیم، سوکسینیل کولین و مسدودکننده‌ های غیردپلاریزکننده نوع کورار) باید احتیاط کرد.

عوارض جانبی

هنگامی که بیماران به طور مناسب انتخاب می شوند و از دوز و تکنیک تزریق مناسب استفاده می شود، استفاده از توکسین بوتولینوم برای اقدامات زیبایی نسبتاً ایمن به نظر می رسد. عوارض جانبی معمولاً خفیف و گذرا هستند و معمولاً شامل تورم یا کبودی در محل تزریق، سردرد خفیف یا علائم شبیه آنفولانزا می‌شوند.

گاهی اوقات انتشار توکسین بوتولینوم منجر به اثراتی بر عضلات یا غدد مجاور عضله مورد نظر می شود. انتشار سم در قسمت فوقانی صورت می تواند عوارض جانبی بسیار نامطلوبی داشته باشد که بین ۲ تا ۱۲ هفته طول می کشد، از جمله پتوز ابرو (ضعیف شدن بیش از حد عضله فرونتالیس) و پتوز پلک (ضعیف شدن عضله بالابرنده پلک فوقانی ). سایر عوارض جانبی که می تواند در قسمت فوقانی صورت رخ دهد عبارتند از دوبینی، اکتروپیون، افتادگی پلک تحتانی، اپی فورا (اشک ریزی بیش از حد)، کاهش قدرت بسته شدن چشم و خشکی چشم.

در قسمت تحتانی صورت، عوارض درمان معمولاً شامل تأثیراتی بر عملکرد ماهیچه ها و بیان صورت است. این عوارض جانبی معمولاً به دلیل استفاده از دوزهای بیش از حد یا تزریق در مکان های نامناسب است. شلی گونه، اختلال در عملکرد دهان ، لبخند نامتقارن و از دست دادن توانایی سوت زدن زمانی که تزریق‌ها خیلی نزدیک به دهان انجام می شود، تزریق‌ها در چین‌های منتال انجام می‌شوند یا زمانی که توکسین بوتولینوم با عملکرد عضله حلقوی دهان تداخل پیدا می‌کند، بیشتر اتفاق می‌افتد. تجویز دوزهای بالا در ناحیه گردن می تواند منجر به دیسفاژی و ضعف فلکسورهای گردن شود.

توکسین بوتولینوم تایپ A