اگزوزوم تراپی در پزشکی زیبایی
اگزوزوم تراپی در پزشکی زیبایی
اگزوزوم ها که وزیکول های متصل به غشاء خارج سلولی با اندازه نانو هستند و از انواع سلول‌های مختلف مشتق شده‌اند، به داخل ماتریکس خارج سلولی آزاد می شوند و دارای قابلیت های متمایزی، از جمله تسهیل ارتباطات بین سلولی، تحویل مولکول های فعال زیستی و تعدیل پاسخ های ایمنی هستند که آنها را کاندیداهای امیدوارکننده ای برای بازسازی پوست، بهبود زخم و درمان اختلالات پوستی می کند. روش های مختلفی برای استخراج اگزوزوم‌ها از کشت سلولی یا استخراج از انواع مایعات بیولوژیکی وجود دارد که شامل اولتراسانتریفیوژ، کروماتوگرافی، اولترافیلتراسیون، رسوب، جداسازی ایمونولوژیک و … می باشد. اگزوزوم ها بسترهای امیدوارکننده ای برای درمان بسیاری از بیماری ها در کارآزمایی های بالینی هستند و باید بدانیم در حال حاضر هیچ محصول اگزوزوم مورد تایید FDA وجود ندارد و همچنان مطالعات مختلفی در این مورد در حال انجام است.
وزیکول های خارج سلولی
وزیکول های خارج سلولی ذرات متصل به غشاء هستند که توسط سلول‌ها آزاد می‌شوند، در فرآیندهای فیزیولوژیکی و پاتولوژیک نقش دارند و به دلیل استفاده درمانی بالقوه خود در پزشکی مورد توجه قرار گرفته اند. وزیکول های خارج سلولی را می توان به اگزوزوم ها، اکتوزوم ها، اجسام آپوپتوز، انکوزوم های بزرگ و اگزومرها طبقه بندی کرد(شکل ۱ و ۲).
- اکتوزوم ها وزیکول هایی با اندازه های ۱/۰ تا ۱ میکرومتر هستند که مستقیماً از غشای پلاسمایی بیرون می زنند و به فضای خارج سلولی رها می شوند. برخلاف سلول های زنده، اکتوزوم ها عبارتند از بیان فسفاتیدیل سرین و داشتن خواص ضد التهابی و سرکوب‌کننده ایمنی، مشابه آنچه در سلول‌های آپوپتوز مشاهده می‌شود.
- اجسام آپوپتوز وزیکول های متصل به غشاء هستند که در طی آپوپتوز و از جداسازی سلول های آپوپتوز به وجود می آیند. این کیسه های کوچک به دلیل توانایی آنها در رساندن مواد مفید به سلول های گیرنده سالم مانند اتوآنتی ژن ها شناخته شده اند.
- انکوزوم های بزرگ نوع خاصی از وزیکول های خارج سلولی هستند که به طور قابل توجهی بزرگتر از اگزوزوم ها و میکرووزیکول های معمولی هستند و معمولاً اندازه آنها بین ۱ تا ۱۰ میکرومتر است. این وزیکول ها از غشای پلاسمایی سلول های سرطانی، به ویژه آنهایی که پتانسیل تهاجمی یا متاستاتیک دارند، خارج می شوند.
- اگزومرها نانووزیکول های غیر غشایی با قطر ≤۵۰ نانومتر حاوی اسیدهای نوکلئیک و لیپیدهایی هستند که می توانند به سلول های گیرنده منتقل شوند.
- اگزوزوم ها وزیکول هایی با اندازه نانو هستند که حاوی انواع مولکول های بیولوژیکی می باشند که توسط اکثر سلول های بدن ما ترشح می شوند. اندازه آنها بین ۳۰ تا ۱۵۰ نانومتر در قطر است. این وزیکول های کوچک حاوی پروتئین ها، لیپیدها و اسیدهای نوکلئیک هستند که می توانند بر سلول های گیرنده تأثیر بگذارند و رفتار آنها را تنظیم کنند. یکی از زمینه‌هایی که اگزوزوم‌ها توجه قابل‌توجهی را به خود جلب می‌کنند، کاربرد آنها در سلامت و جوانسازی پوست است. اگزوزوم ها در حال حاضر از مغز استخوان، جفت، بافت چربی و بند ناف مشتق می شوند.اگزوزوم ها از طریق غشای دولایه لیپیدی مواد فعال (شامل پروتئین ها، اسیدهای نوکلئیک و لیپیدها) را از سلول های مادر به سلول های گیرنده منتقل کنند و می توانند به طور انتخابی وارد سلول های هدف شوند. مواد فعال آنها به سیتوپلاسم سلول های هدف تحویل داده می شود و در نتیجه وضعیت فیزیولوژیکی سلول های گیرنده تغییر می کند.
- سوپرمرها جدیدترین عضو خانواده وزیکول های خارج سلولی، سوپرمرها هستند. نام ” supermere از supernatant of exomeres گرفته شده است. سوپرمرها کوچکتر از اگزومرها هستند و حاوی پروتئین‌های زیادی هستند که قبلاً به اگزوزوم‌ها، سایر وزیکول های خارج سلولی و اگزومرها نسبت داده می شدند.
برای آشنایی بیشتر با کتابهای پوست و مو به سایت (انتشارات آبادیس طب) و اینستاگرام (انتشارات آبادیس طب) مراجعه فرمائید.
تصویر ۱ – انواع وزیکول های خارج سلولی
تصویر ۲ – تفاوت اندازه میکرووزیکول ها و نانوذرات
کاربرد اگزوزوم در پزشکی زیبایی
جوانسازی
اگزوزوم درمانی با تکثیر و تحریک مهاجرت فیبروبلاست باعث جوانسازی می شود. مطالعات in vitro و in vivo روی مدل‌های دچار پیری ناشی از UV-B نشان داده است که درمان اگزوزوم با کاهش نشانگرهای التهابی TNF-α از سلول‌ها در برابر آسیب UV-B محافظت می‌کند، در حالی که TGF-β و مهارکننده بافتی MMP را تنظیم می‌کند. این مکانیسم ها منجر به معکوس شدن پیری فیبروبلاست با تنظیم مثبت کلاژن I، الاستین و تولید فیبرونکتین و کاهش بیان کلاژن III همراه بوده است.
ملانوژنز و هیپرپیگمانتاسیون
وزیکول‌های خارج سلولی، علاوه بر نقش‌های دیگر خود، ظرفیت قابل‌توجهی برای مقابله با ملانوژنز از خود نشان می‌دهند. وزیکول های خارج سلولی مشتق شده از جلبک های دریایی، به ویژه Sargassum fusiform و Codium fragile، خواص ضد ملانوژنی روی پوست نشان می دهند. مطالعات نشان داد که وزیکول‌های خارج سلولی به دست آمده از این جلبک‌های دریایی به طور موثر سنتز ملانین را در سلول‌های MNT-1 کاهش می‌دهند و بیان تنظیم‌کننده‌های حیاتی مانند MITF، تیروزیناز و TRP-1 را کاهش می‌دهند، که نقش‌های محوری در تولید ملانین دارند و به نوبه خود بر روشن شدن پوست تأثیر می‌گذارند. MicroRNA های حمل شده توسط اگزوزوم ها نیز نقش مهمی در مهار تیروزیناز و ملانوژنز دارند.
ترمیم زخم
اگزوزوم ها به عنوان عوامل موثر در فرآیندهایی مانند رگزایی، تکثیر سلولی، تمایز، آپوپتوز و التهاب شناخته شده اند. این کشف باعث افزایش علاقه به کشف پتانسیل درمانی آنها برای بهبود زخم شده است. اگزوزوم های مشتق شده از منابع مختلف از جمله سلول های بنیادی مزانشیمی، کراتینوسیت ها، سلول های اندوتلیال، سلول های ایمنی و چندین مایع دیگر بدن با بهبود روند زخم همراه هستند. اگزوزوم ها جزء لاینفک فرآیند بهبود زخم از پاسخ اولیه به آسیب تا مرحله نهایی بازسازی بافت هستند. آنها با تسهیل ارتباطات بین سلولی و تنظیم فرآیندهای بیولوژیکی مختلف لازم برای ترمیم بافت در بهبود زخم ضروری هستند. آنها به هماهنگ کردن فعل و انفعالات پیچیده بین انواع سلول های مختلف و مسیرهای سیگنالینگ کمک می کنند و باعث بهبود کارآمد و موثر زخم می شوند. پتانسیل درمانی درمان‌های مبتنی بر اگزوزوم یک حوزه تحقیقاتی امیدوارکننده به‌ویژه برای افزایش بهبود زخم‌های مزمن یا شدید است.
التهاب
توانایی اگزوزوم ها در تنظیم پاسخ های ایمنی، مهار مسیرهای پیش التهابی و ترویج ترمیم بافت، آنها را به ابزاری امیدوارکننده در پیشرفت درمان های ضد التهابی تبدیل می کند. با پیشرفت تحقیقات، درمان‌های مبتنی بر اگزوزوم می‌توانند استراتژی‌های جدیدی را برای مدیریت طیف وسیعی از شرایط التهابی، از بیماری‌های خودایمنی گرفته تا اختلالات التهابی عصبی، ارائه دهند.
رشد مو
اگزوزوم ها برای تقویت رشد مو نیز استفاده شده اند. مطالعات مختلف از این ایده حمایت می‌کنند که اگزوزوم‌های مشتق شده از پاپیلای پوستی پتانسیل تحریک رشد مو را دارند. سلول های پاپیلای پوستی در پایه فولیکول مو در لایه درم پوست قرار دارند. آنها سیگنال‌ها و فاکتورهای رشدی را آزاد می‌کنند که بر رفتار سلول‌های اپیتلیال مجاور تأثیر می‌گذارند و باعث تکثیر، تمایز و تشکیل ساختارهای مو می‌شوند. این سیگنال دهی متقابل بین سلول های پاپیلای پوستی و سلول های ماتریکس در تنظیم چرخه رشد مو و تضمین رشد مناسب فولیکول مو بسیار مهم است.
تحویل دارو از طریق پوست
دارورسانی از طریق پوست روشی رایج در پزشکی معاصر است. اگزوزوم ها به عنوان حامل های دارویی از طریق پوست و وسیله ای برای حمل و نقل داروهای با مولکول کوچک و مولکول بزرگ مورد بررسی قرار گرفته اند .
برای آشنایی بیشتر با کتابهای پوست و مو به سایت (انتشارات آبادیس طب) و اینستاگرام (انتشارات آبادیس طب) مراجعه فرمائید.
تصویر ۳ – کاربرد اگزوزوم در پزشکی زیبایی شامل ترمیم زخم، اثرات ضد پیری، رشد مو و هیپرپیگمنتیشن
نظر کاربران